Previous następna
Nr 5/2012 ...
Nr 4/2012 ...
Nr 3/2012 ...
Nr 1-2/2012 ...
nr 12/2011 ...
Nr 11/2011 ...
Nr 8-10 ...
Nr 7/2011 ...
Nr 6/2011 ...
Nr 5/2011 ...
Nr 3-4/2011 ...
Nr 1-2/2011 ...
Nr 9/2010 ...
Nr 7-8/2010 ...
Nr 6/2010 ...
Nr 5/2010 ...
Nr 3-4/2010 ...
Nr 1-2/2010 ...
Nr 12/2009 ...
Nr 11/2009 ...
Nr 10/2009 ...
Nr 9/2009 ...
Nr 7-8/2009 ...
Nr 6/2009 ...
Nr 5/2009 ...
NR 3/2009 ...
Nr 2/2009 ...
Nr 1/2009 ...

W Gdańsku pulsuje hiperdokładny zegar

 

W Gdańsku skonstruowano najdokładniejszy zegar na świecie – zegar pulsarowy, który odmierza czas w oparciu o niezwykle regularne impulsy radiowe odbierane z pulsarów (pewnego rodzaju gwiazd neutronowych). Zespół badawczy Muzeum Historycznego Miasta Gdańska wyprzedził kilka światowych ośrodków naukowych, które od lat pracują nad budową takiego zegara. Tym samym polscy naukowcy otworzyli nowy etap w światowych badaniach nad pomiarem czasu. Uroczysta inauguracja gdańskiego zegara pulsarowego odbyła się 25 listopada br. w kościele św. Katarzyny w Gdańsku.

 

fot.Wodzimierz_Amerski_044

 fot. W. Amerski

 

 Pomysł konstrukcji zegara pulsarowego zrodził się w Muzeum Zegarów Wieżowych, oddziale Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. Powołany tu zespół badawczy wyprzedził kilka ośrodków naukowych, między innymi w Stanach Zjednoczonych, Rosji i Chinach, które pracują nad budową zegara pulsarowego. Prace Polaków rozpoczęły się dwa lata temu. Ich zakończenie – w 2011 roku – zbiegło się z rokiem 400. rocznicy urodzin Jana Heweliusza. Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu finansowemu Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Miasta Gdańska.

 Do rangi symbolu urasta fakt, że zegar pulsarowy powstał właśnie w Gdańsku – centrum zegarmistrzowskim I Rzeczypospolitej, mieście, w którym w XVII w. powstał światowy wynalazek zegara wahadłowego konstrukcji Jana Heweliusza. Gdy dodamy do tego jeszcze, że prace zakończono w Roku Jana Heweliusza, a zegar usytuowany jest w kościele św. Katarzyny, patronki ludzi nauki, 20 metrów nad grobem wielkiego astronoma i wynalazcy, możemy śmiało mówić o ‘genius loci’ naszego miasta. Tak spektakularne wydarzenie, jakim jest inauguracja Zegara Pulsarowego GDAŃSK 2011 potwierdza na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej potencjał Gdańska jako ważnego ośrodka naukowego – mówi Paweł Adamowicz, Prezydent Miasta Gdańska. 

fot.Wodzimierz_Amerski_028

fot. W. Amerski

W pierwszym na świecie gdańskim zegarze pulsarowym 16-elementowa antena, zainstalowana na dachu kościoła św. Katarzyny w Gdańsku, odbiera sygnały z sześciu pulsarów i przekazuje je do urządzenia, które przetwarza je na system sekundowy. Sam zegar, umiejscowiony na poddaszu kościoła, to duża „szafa” z aparaturą komputerową.

 – Pulsar, jako kosmiczne źródło czasu, umożliwi dziesięciokrotną poprawę dokładności zegarów atomowych, które obecnie wyznaczają czas na świecie. Stabilność zegara pulsarowego szacowana jest na 10 do minus osiemnastej potęgi sekundy na sekundę – aby zobrazować tę liczbę, posłużmy się metaforą: gdyby zegar pulsarowy powstał na początku wszechświata, czyli ponad 13 miliardów lat temu, i wciąż działał, to do dzisiaj spóźniałby się lub spieszył mniej niż o pół sekundy – podkreśla dr inż. Grzegorz Szychliński, Zastępca Dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, pomysłodawca zegara.

 Zegar pulsarowy, skonstruowany przez polskich naukowców, otwiera nowy rozdział w światowych badaniach nad pomiarem czasu – posłuży do stworzenia nowej, pulsarowej skali czasu, dużo precyzyjniejszej od obecnie stosowanej skali atomowej.

 W dobie globalizacji ogromnego znaczenia nabrała synchronizacja w czasie działania różnych urządzeń. Dotyczy to procedur i działania aparatury w fizyce, informatyce, elektronice, telekomunikacji, robotyce. Im dokładniejsza jest podstawa czasu i mniejsza jednostka podstawowa (jedna milionowa, miliardowa, bilionowa itd. część sekundy), tym dokładniej można przeprowadzić synchronizację tych procedur i urządzeń. Dlatego tak ważna jest kontynuacja badań i nad samym zegarem pulsarowym, i nad nową skalą czasu i możliwościami, które przed nami otwiera – tłumaczy Dariusz Samek, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, jeden z konstruktorów zegara pulsarowego.

 W przyszłości badania prowadzone przy zastosowaniach zegara, mogą być wykorzystane do stworzenia sieci pozycjonowania GPS, opartego nie o kosztowne w utrzymaniu satelity, ale o pulsary – naturalne źródła, dostępne dla wszystkich, których nie można wyłączyć.

 Wyobraźmy sobie, że nowa pulsarowa skala czasu umożliwi uzyskanie poziomu dokładności, który określa położenie punktu z dokładnością 1 mm. Wyobraźmy sobie szpital polowy, a w nim stół operacyjny, przy którym stanie robot z narzędziem chirurgicznym. Położenie zakończenia tego narzędzia z niespotykaną dotąd precyzją określi system pozycjonowania opierający się na wzorcu czasowym dokładniejszym od obecnych, np. o rząd lub dwa. Na drugim końcu świata, przed monitorem ukazującym obraz pola operacyjnego z kamery (zapewne 3D) będzie mógł zasiąść chirurg, włożyć ręce w czujniki manipulatora i rozpocząć operację, a robot kierowany GPS powtórzy dokładnie jego ruchy. W ten sposób na środku pustyni – bez konieczności sprowadzania tam eksperta-chirurga można będzie wykonać skomplikowaną specjalistyczną operację ratującą życie. Przykład może szokujący, ale gdy w miejsce pacjenta umieścimy jakieś urządzenie do naprawy, próbkę do przebadania, skomplikowaną bombę do rozbrojenia – zadanie zdaje się całkiem realne.

 Wyobraźmy sobie, że świat dotyka powszechna awaria i zatrzymują się wszystkie zegary atomowej sieci czasu, gubimy globalną rachubę czasu. Dzięki pulsarom, wysyłanym przez nie impulsom radiowym i zegarowi pulsarowemu możliwe byłoby odtworzenie i kontynuacja skali czasu.

 Zastosowań zegara pulsarowego mogą być tysiące – wszystko w rękach badaczy, którzy kontynuować będą badania nad pulsarową skalą czasu.

 Zespół badawczy – autorzy prototypu zegara pulsarowego

  • dr inż. Grzegorz Szychliński, Zastępca Dyrektora ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, kustosz Oddziału Zegarów Wieżowych – pomysłodawca zegara pulsarowego

  • mgr inż. Dariusz Samek, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, specjalista technik antenowych i aparatury elektronicznej

  • mgr inż. Mirosław Owczynnik, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, specjalista w zakresie aparatury elektronicznej

  • mgr Eugeniusz Pazderski, astronom, specjalista w dziedzinie aparatury radioastronomicznej z Centrum Astronomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

 Informacji na temat projektu Zegar Pulsarowy GDAŃSK 2011 udziela:

Grzegorz Szychliński, Zastępca Dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Gdańska

tel. 58 305 64 92; e-mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

opal copy