Jerzy Litwin - dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku - otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury o wysokości 8 tys. zł. Osobiście wręczył ją Paweł Adamowicz (na zdjęciu poniżej). Okazją do wręczenia nagrody było seminarium pod tytułem „Sołdek” - kamień węgielny polskiego przemysłu okrętowego, które odbyło się 28 października w sali konferencyjnej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku (ul. Ołowianka 9-13).

Jerzy Litwin jest absolwentem Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej. W latach 1972–1988 w Centralnym Muzeum Morskim kierował Działem Historycznego Budownictwa Okrętowego. Od 15 XI był 1991 wicedyrektorem do spraw merytorycznych CMM, od 1 VI 2001 jest jego dyrektorem.

Z inicjatywy dyr. Litwina udało się dokonać przebudowy tzw. składu kolonialnego i budowy Ośrodka Kultury Morskiej. Był również inicjatorem utworzenia Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich. Dzięki jego staraniom w grudniu 2013 roku minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmienił nazwę CMM na Narodowe Muzeum Morskie.

W tym roku Jerzy Litwin obchodzi swoje 70. urodziny.

Podczas seminarium zaprezentowano chronologię statku, tj. Witold Kuszewski mówił o okresie jego budowy w latach 1948-1949, Maciej Maksymowicz o eksploatacji przypadającej na lata 1949-1981, a Andrzej Truszkowski o okresie pełnienia przez „Sołdka” funkcji statku Muzeum od 1981 do 2014 roku.

Liczni uczestnicy seminarium mogli się dowiedzieć m.in. że „Sołdek" to pierwszy powojenny statek pełnomorski, zbudowany w Polsce. Został zaprojektowany przez zespół konstruktorów pod kierunkiem mgr. inż. Henryka Giełdzika. Stępkę pod prototypowy rudowęglowiec położono 3 kwietnia 1948 roku na pochylni A2 Stoczni Gdańskiej. Pierwszy nit w elementy konstrukcyjne wbił ówczesny minister żeglugi Adam Rapacki.

Sam pomysł na rudowęglowce był jednak znacznie starszy, o czym podczas referatu pt. Profesorowie Politechniki Gdańskiej – uczestnicy w procesie budowy i eksploatacji statku „Sołdek”, mówił Marek Dzida (na zdjęciu powyżej) Już w maju roku 1945 zapadły decyzje o odbudowie polskiej marynarki handlowej. Powstała wtedy Morska Grupa Operacyjna. Chociaż ówcześni partyjni decydenci byli przeciwni budowie w Polsce nowych statków. Jeśli już, to mieliśmy jedynie zajmować się ich remontami. To prof. Jerzy Doerffer (1918-2006), były rektor Politechniki Gdańskiej, postawił na swoim i zadecydował, że w powojennej Polsce będziemy budowali statki i stał się współbudowniczym "Sołdka",. I dzięki tej stanowczości we Wrzeszczu przy ul. Matejki powstało ściśle strzeżone Centralne Biuro Konstrukcji Okrętowych, w którym poprawiono francuski projekt pierwszego z serii statku rudowęglowca.

Prace traserskie rozpoczęto 15 września 1947. Uroczyste położenie stępki nastąpiło 3 kwietnia 1948 roku, a statek zwodowano 8 miesięcy później. W okresie jednego tygodnia pracy montowano przeciętnie 45 ton elementów ze stali okrętowej. Do budowy rudowęglowca zużyto około 300 tys. nitów, których łączny ciężar wyniósł ok. 6 proc. ciężaru całego kadłuba.

Zgodnie z wcześniejszymi decyzjami jednostka miała nosić nazwisko przodującego stoczniowca, którym był traser Stanisław Sołdek. Matką chrzestną została jego żona, Helena.

Statek jak na tamte czasy był unikatową na skalę świata jednostką napędzaną maszyną parowo-tłokową. Napędem był czterocylindrowy silnik typu Lentza. W założeniu Sołdek miał być przystosowany do przewozu węgla z Polski i jego wymianie na rudę żelaza w Skandynawii.

"Sołdek" 65 lat temu dokładnie 21 października 1949 roku pod dowództwem kpt. żeglugi wielkiej Zbigniewa Rybiańskiego udał się w swój pierwszy rejs do Szczecina, gdzie 25 października miało miejsce uroczyste podniesienie bandery. Do 2 stycznia 1981 roku "Sołdek" odbył 1479 podróży morskich. W ciągu 31 lat eksploatacji statek przewiózł 3,6 mln ton ładunku i zawinął do ponad 60 portów.

Bogate w liczne zapiski, dające światło na życie codzienne na statku są dzienniki okrętowe. Można z nich dowiedzieć się o pożarach sadzy, czy... kradzieży łyżek i widelców w mesie dla załogi. Wśród dawnych członków załogi "Sołdka" znajdował się m.in. król strzelców piłkarskiej ekstraklasy. Był to zawodnik Pogoni Szczecin Marian Kielec, który w sezonie 1962/1963 z 18 bramkami zdobył koronę najlepszego snajpera.

W 1981 roku statek przejęło Centralne Muzeum Morskie. W 1985 roku przeszedł on remont i adaptację na cele muzealne. Stał się jednym z oddziałów Centralnego Muzeum Morskiego, które od 2013 roku nosi miano Narodowego. Od tego czasu odwiedziło go 685 tyś. turystów. W samym tylko 2013 r. "Sołdka" odwiedziło 26 401 zwiedzających, tj. o 2 tys. więcej niż w 2012 r. Na statku jest skatalogowanych 500 przedmiotów uznawanych za zabytkowe. Powierzchnia do zwiedzania też zajmuje 500 m kw. Od 2005 roku są przygotowywane lekcje tematyczne celem edukacji morskiej młodzieży. Takich lekcji w 2013 roku odbyło się 50.

Na statku odbywały się też przedstawienia teatralne m.in. adaptacja powieści Borchardta "Znaczy kapitan". Odbyło się aż 125 pokazów tego spektaklu dla ponad sześciu tysięcy widzów.

Na statku miało miejsce też wiele nietypowych imprez. Podczas Nocy Muzeów "Sołdek" gościł postaci z Gwiezdnych Wojen Georga Lucasa z udziałem 2,5 tys. widzów..

Obecnie władze muzeum – jak powiedział dyr. Jerzy Litwin - starają się o fundusze na kompleksową rewitalizację "Sołdka". Zakłada ona konserwacje zabytkowych elementów, ale także adaptacje dla celów nowoczesnych wystaw multimedialnych i interaktywnych.

Miłym akcentem konferencji było przekazanie na ręce dyrektora NMM Jerzego Litwina tablicy pamiątkowej ze statku „Jedność Robotnicza” przez wieloletniego dowódcy tego statku kapitana Wiktora Czappa, przewodniczącego Klubu Kapitanów Żeglugi Wielkiej w Szczecinie. Przekazał on tablicę wygrawerowaną z okazji odbycia przez statek „Jedność Robotnicza” tysięcznego rejsu. Po „Sołdku” jest to drugi pełnomorski statek o nośności 2,5 tys. ton wybudowany w Polce po zakończeniu II wojny światowej. Zwodowany 15 grudnia 1948 roku w Stoczni Gdańskiej (nr stoczniowy B30/02); ukończony w 1949. Armator Polska Żegluga Morska. Oba te statki posiadały silniki wybudowane przez hutę "Zgoda", która była pierwszym producentem silników okrętowych w Polsce.

Wła-49

Fot. Włodzimierz Amerski i Cezary Spigarski