Previous następna
Nr 5/2012 ...
Nr 4/2012 ...
Nr 3/2012 ...
Nr 1-2/2012 ...
nr 12/2011 ...
Nr 11/2011 ...
Nr 8-10 ...
Nr 7/2011 ...
Nr 6/2011 ...
Nr 5/2011 ...
Nr 3-4/2011 ...
Nr 1-2/2011 ...
Nr 9/2010 ...
Nr 7-8/2010 ...
Nr 6/2010 ...
Nr 5/2010 ...
Nr 3-4/2010 ...
Nr 1-2/2010 ...
Nr 12/2009 ...
Nr 11/2009 ...
Nr 10/2009 ...
Nr 9/2009 ...
Nr 7-8/2009 ...
Nr 6/2009 ...
Nr 5/2009 ...
NR 3/2009 ...
Nr 2/2009 ...
Nr 1/2009 ...

Protestanckie funeralia na Pomorzu

Wydarzeniem niecodziennym w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku była unikalna w skali ogólnopolskiej wystawa pt. „Protestanckie funeralia na Pomorzu od XVII do połowy XX wieku”. Wystawę można było zwiedzać do końca stycznia 2011 roku. To śmiałe przedsięwzięcie muzealników słupskich miało na celu przybliżenie 450 lat istnienia protestantyzmu na Pomorzu, na podstawie zachowanych funeralii.

 

Funeralia są to wartości kultury materialnej żałobnej, związane z pochówkiem, z obrzędami i różnymi przedmiotami towarzyszącymi zmarłemu w jego ostatniej drodze oraz utrwalaniu o nim pamięci. Wystawa prezentuje dawną sztukę dotyczącą tradycji pogrzebowej mieszkańców Pomorza związaną z kręgiem kultury protestanckiej. Są to epitafia, nagrobki, sarkofagi, tablice pamiątkowe, krzyże, okucia trumienne, szaty pośmiertne, biżuteria i inne detale pochówkowe.

Wystawa dzięki szczególnym staraniom dyrektora muzeum Mieczysława Jaroszewicza i kuratora wystawy Anny Brochockiej była starannie opracowana naukowo i komunikatywnie przygotowana dla zwiedzających. Uzupełnieniem wystawy był wydany z tej okazji szczegółowy katalog z opisem eksponatów. Stanowi on trwałą wartość tej wystawy i dokument o tym szczególnym przedsięwzięciu. Wystawa składała się ze 118 eksponatów o różnej treści. Eksponaty można pogrupować w zależności od miejsca pochodzenia oraz pełnionej funkcji. Najliczniejszą grupę stanowią epitafia, które były umieszczone w kościołach. Służyły one uczczeniu pamięci zmarłego i nie zawsze były związane z miejscem pochówku. Inną grupę stanowią nagrobki, krzyże, ogrodzenia – nieodzownie związane z cmentarzem. Szczególna grupa to cynowe sarkofagi.

Eksponaty pochodzą z siedmiu pomorskich muzeów regionalnych. Do wystawy została włączona stała ekspozycja MPŚ „Skarby Książąt Pomorskich” i sarkofagi z kościoła św. Jacka ze Słupska. Przedstawione pamiątki po ostatnich Gryfitach nawiązują do największego odkrycia na Pomorzu w lipcu 1977 roku. Było to odnalezienie w kościele św. Jacka w krypcie pod ołtarzem głównym - sarkofagu Anny de Croy (ostatniej Gryfitki) zm. w 1660 roku i jej syna Ernesta Bogusława zm. w 1684 roku. W kościele tym znajduje się bogate w zdobnictwo epitafium Anny de Croy oraz barokowy nagrobek z czarnego i białego marmuru klęczącego Ernesta Bogusława. Kościół św. Jacka spełniał na przestrzeni dziejów również funkcję kaplicy zamkowej i był też miejscem pochówków protestanckich osób z dworu książęcego.

DSCN0388

fot. Marta Polak

 Prezentowane na wystawie w muzeum cynowe sarkofagi księżnej i jej syna przedstawiają bogactwo sztuki zdobniczej i są potwierdzeniem kunsztu rzemiosła artystycznego II połowy XVII wieku. Dekoracyjne ozdoby na sarkofagach to m. in. cięte kwiaty przypominające o kruchości życia doczesnego, szereg tarcz herbowych świadczących o wysokim urodzeniu zmarłych i powiązaniu ich z wielkimi ówczesnymi rodami. Sarkofagi zostały wykonane w manufakturze gdańskiej przez konwisarza Salomona Gieselera na zamówienie księcia Ernesta Bogusława de Croy.

Sarkofag księżnej Anny de Croy wsparty jest w narożnikach na leżących gryfach, wyróżniają się na nim elementy dekoracyjne, szczególną uwagę zwraca również program heraldyczny umieszczony na ścianach bocznych, a na ścianie frontowej jest tablica z inskrypcją. Inskrypcja brzmi: „Jaśnie oświecona i wielmożna księżna i pani Anna, z domu w Szczecinie na Pomorzu, księżna Croy i Arshott etc, etc wdowa. Urodzona na zamku książęcym w Bardo 3 października 1590 roku, w Bogu odeszła w książęcym domu w Słupsku, 7 lipca 1660 roku.” Zmarła księżna była ostatnią z linii Gryfitów, dlatego jej syn Ernest zadbał o szczególne utrwalenie jej pamięci.

Z eksplorowanych sarkofagów wydobyto tkaniny, biżuterię i poddano zabiegom konserwatorskim – obecnie stanowią stałą ekspozycję muzeum. Przegląd tych zawartości i wyposażenia zmarłych książąt potwierdzają mistrzowską sztukę pomorskich rzemieślników.

Wystawa miała też przesłanie dla zwiedzających, jest ono zaczerpnięte z XVIII- wiecznego epitafium rodziny Karsten. Zgodnie z oryginalnym zapisem brzmi „Die blume ist verwelckt” („Zwiądł już kwiat”). Przesłanie to zaczerpnięte z księgi Izajasza przypomina nawoływanie do zmiany życia doczesnego w nadziei na lepsze życie wieczne – mówi o kruchości świata doczesnego i jego przemijaniu.

Ekspozycja nie tylko przybliża wiedzę o historycznych tradycjach pogrzebowych, ale stanowi jednocześnie apel do mieszkańców Pomorza w celu poszukiwania i zabezpieczania wszelkich pamiątek kultury protestanckiej. Szczególnie w środowisku wiejskim mamy jeszcze wiele do odkrycia na zapomnianych cmentarzach poniemieckich. Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku patronuje tej chwalebnej akcji, udziela wszelkich informacji i pomocy w zabezpieczeniu znalezisk.

Odwiedzając pomorskie cmentarze pamiętajmy również o dawnych protestanckich mieszkańcach oraz pozostawionej po nich sztuce funeralii – unikalnych wartościach kultury materialnej. 

Włodzimierz Lipczyński

Autor tekstu Włodzimierz Lipczyński  jest podróżnikiem, długoletnim przewodnikiem

i pilotem, pisze teksty m.in. dla miesięcznika "Powiat Słupski", "Kurier Obywatelski"

oraz "Dobre Wiadomości".

 

opal copy